لباس‌های اصیل زن‌های ایرانی

زنان این خطه دارای یازده تکه پوشش اساسی هستند: کفش، شلوار، زیرپیراهن، جلیقه، قبا، یل، دستمال سه گوش زینتی، عمامه و روسری.‏

کفش زنان کرد از نیم تاج الوان یا چرم خام با طرحی ساده و نوک‏پنجه‌ای و اندکی نوک برگشته است. رویه کفش را معمولاً با نخ‌های الوان ابریشمی نقش‏بندی و گلدوزی شده تهیه می‏‌کنند.‏

شلوار، دارای دو ساقه و یک میان ساق پهن چهار گوش است. کمر این نوع شلوار لیفه‌دار است. دم‏پای ساق‌ها نیز به صورت لیفه است که به وسیله بندی در حدود مچ پا جمع می‏‌شود.‏

زنان کرد زیرپیراهن یا زیرپوش را معمولاً از چلوار تهیه می‏‌کنند. این زیرپوش ساده و بلند است که تا به پشت پا می‏‌رسد. آستین آن برشی معمولی است و در مچ دست با دکمه بسته می‏‌شود.‏

پیراهن زنان کرد تمام‏‌قد بلند است. از زیر بغل، مخروطی‏‌شکل به طرف پایین ادامه دارد. این نوع پیراهن‌ها به وسیله پولک‏‌دوزی و یراقدوزی تزیین شده‏‌اند. جلیقه بانوان کرد از مخمل‌های الوان تهیه می‏‌شود. این جلیقه‏‌ها معمولاً دارای یراق‌ها و نوارهای پهن هستند و با سکه‏‌ها و زیورهای طلا و نقره تزیین یافته‏‌اند.‏

قبای زنان کرد مانند پیراهن آنها تمام‌‏قد بلند است. به طوری که تا پشت پایشان ادامه دارد و از روی پیراهن پوشیده می‏‌شود. در محل اتصال یقه دکمه قیطانی دوخته می‏‌شود که یقه را به هم پیوند می‌‏دهد.‏

دستمال زینتی زنان کرد پارچه‏ای است از جنس توری و سه‏‌گوش که از رنگهای مختلف انتخاب می‏‌شود.‏

عمامه زنان کرد از دو قسمت تشکیل یافته است: ۱ـ کلاه کوتاه یا کلگی مسطح و پولک‏دوزی شده ۲ـ مقداری پارچه مشکی لوله شده.‏

سربند زنان کرد معمولاً از چندین تکه پارچه‏‌های ابریشمی به نام کلاغی با زمینه‌‏های سیاه و گل‌های زرد و سفید تشکیل می‏‌شود.‏

‏پوشاک زنان لرستان‏

پوشاک زنان منطقه لرستان عبارت است از کلاهک، روسری، پیراهن، شلوار، جلیقه، یل، کلنچه (سرداری) و پاپوش. زنان لر از پارچه کم‏‌عرض کلاهک درست می‌‏کنند و دور آن را دستمال یا کلاغی می‏‌بندند. این روسری‌های ریشه‌‏دار، گلدار و گاهی سیاه و سفید هستند. کلاغی را طوری دور سر می‏‌پیچند که پرپشت باشد و آویزه‌‏های بلند نیز همراه دارد.

‏پیراهن زن لر برشی ساده، بلند و گشاد و یقه گرد بهم آمده دارد. جلوی پیراهن از زیر گلو تا حدود سینه چاک دارد، تنه پیراهن برش راست داشته و گاهی نیز از زیر بغل به سوی پایین اریب می‏‌خورد و در دامن عرض آن افزایش می‌‏یابد. زنان لر از دو پیراهن روی هم رفته استفاده می‏‌کنند که یکی نقش زیر پیراهن را ایفا می‌کندو از تافته تهیه می‏‌شود.‏

شلوار زنان لر از لحاظ برش وضع خاصی دارد. قسمت بالای آن گشاد و پهن و دارای لیفه و کمر است. دو ساق آن مایل به بیرون و قسمت پهن آن در پایین شلوار دوخته می‏‌شود. دو ساق در بخش بالای خود به فاصله‏ای از همدیگر قرار می‏‌گیرند و این فاصله خود به منزله میان ساقی است. شلوار از لحاظ جنس و ترکیب دو قسمتی و دو رنگ است که از دم پا تا حدود زانو رنگی است. بر آن نقش‏بندی و نواردوزی کرده و قسمت دیگر آن رنگی دیگر است. جلیقه از لحاظ برش و ساختمان در میان تمام ایلات یکی است و در میان زنان لر بخش جلوی آن همیشه باز است و دکمه ندارد. قسمت جلوی جلیقه یراق‏دوزی مفصل دارد.

در لرستان دو نوع کت و دیل معمول است. یکی همان کت معمول است که نیمه تن را می‏‌پوشانند و ساده است و بدون آرایش و دیگری کتی است که از مخمل تهیه می‏‌گردد که آن را کُلنتچه می‏‌گویند. این تن‏پوش چون کت معمولی است اما در جلوی بدن بسته نمی‏‌شود. یقه‌‏اش باز است و دم آستین و دوره شکاف آن یراق‏دوزی و نواردوزی می‏‌شود.‏

سرداری زن لر پوششی بلند تا پشت پا دارای کمرچین، جلوی آن آزاد است بدون دکمه و آستین آن کوتاه تا آرنج و از مخمل الوان و مشکی تهیه می‏‌شود. کناره‏های سرداری و دور دامن و سر آستین را به پهنای سه انگشت یراق‏دوزی می‏‌کنند.‏
پا پوشش زن لرستانی از چرم محلی است که در خرم‏‌آباد و بروجرد ساخته می‌‏شود اما اغلب از دوخته‏‌های کرمانشاه و گیوه‏‌های معروف آنجا بهره می‏‌برند.‏

پوشاک زنان بختیاری

بختیاری‌ها شاخه‌ای از لرها هستند که به لر بزرگ معروف هستند. بنابراین تحت تأثیر آداب و رسوم لری هستند و پوشاکشان به لری نزدیکتر و شبیه‏‌تر است.‏

پاپوش بانوان بختیاری از نوع گیوه‏‌های شیراز است که در محل تهیه می‏‌شود و یا از اصفهان و شیراز فراهم می‏‌آورند.‏

چادر بانوان بختیاری مشخص‏‌کننده پوشاک زنان بختیاری است که از جنس پارچه توری و گاه مزین به تارها و نقش‌ها و حاشیه‏‌های زرین است. حاشیه و کناره‏‌های چادر زنان بختیاری اغلب به وسیله زر و زیور و سکه‏‌های مختلف تزیین می‏‌شود. پوشش زن بختیاری آمیخت‌ه‏ای است از پوشاک همسایگان خود بویژه اصفهانی‌ها.‏

بانوان بختیاری دارای یل هستند که از مخمل گلدار یا ساده تهیه می‏‌شود. یقه این یل ایستاده و گاه خوابیده است.‏

سردست آن مزین و در قسمت جلو با دکمه بسته می‏‌شود و از روی پیراهن می‏‌پوشند. تنبان (شلیته) لیفه‏دار و پرچین است. پارچه مورد مصرف آن از شش متر تجاوز می‏کند و جنس پارچه آن از پارچه‌‏های الوان و خوشرنگ است.

پوشاک زنان مازندران‏

پوشاک زنان مازندران شامل: لچک، روسری، پیراهن، جلیقه، شلیته کوتاه، شلوار، جوراب پشمی، کفش و چادر است.‏

لچک از پارچه‏ای به شکل سه‏‌گوش و سفید تهیه می‏‌شود. در قسمت جلو لچک نواردوزی شده است. زنان این لچک را با سبک خاص به سر می‏‌بندند. لچک بارزترین پوشاک در میان زنان ساحل خزر بوده و در تمام منطقه عمومیت دارد.‏

چارقد یا روسری پارچه‏‌ای است چهارگوش و معمولاً به رنگ سفید که آن را به صورت دولا بر سر می‏‌گذارند و دو طرف آن را در زیر گلو سنجاق می‏‌زنند و یا با منجوق زیوردار، بند می‏‌کنند.‏

پیراهن زنان مازندرانی با آستین بلند است که یقه جلو آن باز است.‏

پوشیدن جلیقه تقریبا در تمام منطقه معمول است. این پوشش برای ساکنین کوهپایه‏‌های مازندران بسیار متنوع است.‏

شلیته زنان مازندرانی از پارچه‏‌های گلدار یا ساده تهیه می‏‌شود. قد شلیته کوتاه و پرچین است.‏

زنان این منطقه، شلوار را از زیر شلیته می‏‌پوشند که به صورت راسته و ‏ساده و از پارچه مشکی دوخته می‏‌شود. قد شلوار در مازندران بلندتر از گیلان است.‏

پوشاک زنان خراسان‏

پوشاک مردم سرزمین خراسان با پوشاک همسایه‏‌های خود یعنی بلوچ‌ها شباهت بسیار دارد. لیکن تفاوتی نیز در برش آنها وجود دارد که نمی‏توان نادیده گرفت. پوشش مردم شرق خراسان اصیل‏‌ترین پوشاک‌های این منطقه است. دربقیه مناطق خراسان مردان عمامه را برداشته و کت و شلوار می‏‌پوشند. زنان، چارقد به سر داشته که از نوع دستمال یزدی است.امروزه این چارقدها کاربرد چندانی ندارند.‏

پوشاک زنان شرق خراسان دارای شش تکه اساسی است: کلاغی، روسری، پیراهن، جلیقه، شلوار، چادر و کفش.‏

روسری زنان شرق خراسان به نام چارقد به رنگ سفید و بزرگ که به شکل سه گوش است. این لچک را به صورت تا زده بر سر می‏‌گذارند. در گوشه‏‌های این سربند منگوله‏‌هایی از نخ‌های ابریشم و الوان وصل شده است. دستمال کلاغی از قسمت پیشانی روی روسری بسته می‏‌شود.‏

پیراهن زنان در این دیار با بالاتنه کوتاه است که قسمت پایین آنها پرچین و بلند است.این نوع پیراهن دارای آستینی معمولی و سردست است. روی سینه پیراهن زنان این منطقه نقش‏بندی بسیار زیبایی انجام شده است. یقه تا حوالی سینه باز است. رنگ پارچه‏‌ها را اغلب از نوع قرمز و بدون گل و بوته انتخاب می‏‌کنند.‏

دور کمر شلوار زنان شرق خراسان گاهی از شش متر متجاوز است. این شلوار در هنگام پوشیدن به وسیله بندی به دور کمر بسته می‏‌شود. رنگ شلوارهای زنانه را معمولاً از پارچه‏‌های الوان انتخاب می‏‌کنند.

‏جلیقه زنان از مخمله‌ای الوان و زربفت تهیه می‏‌شود که برای حفاظت از سرما به جای یل و ارخالق به کار می‏‌برند.‏

کفش زنان شرق خراسان به شکل نعلینی است که پاشنه کفش در روی تخت آن قرار گرفته است و از چرم الوان تهیه می‏‌شود. زیر پاشنه معمولاً نعل می‏‌کوبند. در پاشنه این کفش‌ها استخوان شتر به کار می‏‌رود. رویه کفش از چرم تزیین یافته است.‏ چادر زنان این ناحیه معمولاً به رنگ نخودی روشن و یا با روناس رنگ می‏‌شود. قد چادر نسبتاً کوتاه است و موقع استفاده مقداری از آن را روی سر می‏‌گذارند.‏ رنگ‌‏آمیزی پوشاک زنان شمال خراسان نیز بسیار جالب و مانند پر طاووس رنگ به رنگ است.